Netcode Elektriciteit H13

Dit ontwerp beschrijft het beoogde gebruiksscenario voor de dataproducten behorende bij de implementatie van Netcode Elektriciteit Hoofdstuk 13, alsmede de achterliggende architectuur en gemaakte keuzes.

Voor alle data-uitwisseling binnen de scope van de Visie Datadelen is expliciet gekozen voor het denken over data in de vorm van dataproducten. Een dataproduct combineert de semantische-, technische- en gebruiksaspecten van data-uitwisseling. Om dit invulling te geven bestaat een dataproduct uit de volgende componenten:

dataset: de daadwerkelijke gegevens die worden uitgewisseld. Zie een dataset als een tabel met gegevens, waarbij de kolommen beschrijven wat er op elke rij van de data aan gegevens wordt geleverd. Een dataset voor aansluitingen zal minstens een kolom "Aansluitingsnummer" bevatten, waarbij elke rij in de dataset een aansluiting beschrijft;
dataservice: de (technische) manier van verspreiden van de dataset. Dit gaat over hoe de data ontsloten wordt, de onderliggende architectuur en de gebruiksscenario’s;
voorwaarden: er kunnen voorwaarden liggen op beschikbaarheid, kwaliteit, classificatie en doelbinding bij gebruik van het dataproduct.

Het dataproduct combineert de dataset en dataservice, verrijkt met voorwaarden voor gebruik.

Reikwijdte

Vanuit het kernteam Netdigitalisering is opdracht gegeven voor de start van de eerste fase van de projectopdracht. Een eerste deel focust op het leggen van de definities voor de samenwerking:

standaardisering van de attribuutdefinities;
opstellen informatiemodellen;
identificatie van assets in elkaars net;
onderzoeken beschikbaarheid data binnen de organisatie van de DSO en TSO zoals beschreven in Netcode 13.

Het op te leveren product is een informatiemodel ten behoeve van de uitwisseling van structurele asset data tussen de netbeheerders. Deze dient op zo’n manier vorm te zijn gegeven dat zij de basis vormt voor de tweede fase waarin de uitwisseling verder wordt vormgegeven.

Voor de eerste fase is gekozen voor implementatie van artikelen §13.5, §13.6 en §13.7, alsmede ondersteunende artikelen.

Rollen

De dataproducten beschreven in dit ontwerp kennen meerdere stakeholders, elk met een eigen verzameling behoeften en wensen. De Functionele eisen behorend bij elke rol worden in het volgende hoofdstuk beschreven.

Table 1. Rollen
Rol	Beschrijving
Landelijke Netbeheerder (LNB)	Een netbeheerder die is aangewezen voor het beheer van één of meer netten vallend onder het landelijk hoogspanningsnet.
Regionale Netbeheerder (RNB)	Een netbeheerder die is aangewezen voor het beheer van één of meer netten, anders dan het landelijk hoogspanningsnet.
Toezichthouder	De Autoriteit Consument & Markt (ACM) is de onafhankelijke toezichthouder binnen de Nederlandse Energiemarkt.

Functionele eisen

De dataproducten zijn onderheving aan functionele eisen: de informatievraag die de dataproducten en onderliggende oplossing moeten beantwoorden. Daar waar van toepassing zijn functionele eisen gerelateerd aan de Netcode Elektriciteit.

Table 2. Functionele eisen
ID	Als Rol	Wil ik	Want	NC13
1	RNB	Inzicht in alle onderstations in het landelijk hoogspanningsnet	Ik heb behoefte aan inzicht in de koppeling tussen landelijk en regionaal net.	§13.5.5
2	RNB	Inzicht in alle voor mij relevante koppelpunten met het landelijk hoogspanningsnet	Ik heb behoefte aan inzicht in de koppeling tussen landelijk en regionaal net.	§13.5.5
3	LNB	Inzicht in de structurele gegevens van elk afzonderlijk station van de RNB dat direct gekoppeld is aan het landelijk hoogspanningsnet		§13.5.1, §13.5.2
4	LNB	Inzicht in de structurele gegevens van elk achter een overdrachtspunt van een aansluiting gelegen deelnet van de RNB		§13.5.3, §13.5.4
5	LNB	Inzicht in de structurele gegevens van elk achter een overdrachtspunt van een aansluiting gelegen deelnet van elke beheerder van een gesloten distributiesysteem aangesloten op het landelijk hoogspanningsnet		§13.5.5

Dataset

De oplossing voor de implementatie van Netcode H13 bestaat uit het implementeren van meerdere dataproducten voor o.a. connectiviteit, netelementinformatie en de stabiele toestand van het elektriciteitsnet.

Vanuit Netbeheer Nederland is gekozen voor standaardisatie van de data-uitwisseling op basis van het Common Information Model (CIM). Het CIM is een verzameling internationale standaarden die samen een informatiemodel vormen voor het beschrijven van het elektriciteitsnet.

Als beginpunt van het beschrijven van de dataproducten is er gekozen voor de Common Grid Model Exchange Standard (CGMES). CGMES is een verzameling profielen (dataproducten) die meerdere gebruiksscenario’s beschrijven, specifiek voor Transmission System Operators (TSO). De CGMES is daarmee een specialisatie van het CIM, maar niet volledig toepasbaar voor het beschrijven van het elektriciteitsnet van de regionale netbeheerder.

De in deze oplossing beschreven dataproducten worden om die reden aangevuld vanuit het CIM, daar waar CGMES een functioneel gevraagd gebruiksscenario niet ondersteunt.

Er zijn vijf verschillende profielen (dataproducten met bijbehorende datasets) nodig om de informatievraag in te vullen:

Table 3. Profielen
Profiel	Beschrijving
Equipment (EQ)	Eigenschappen van netfuncties, de connectiviteit van het elektriciteitsnet
Operation (OP)	Operationele meetwaarden, discreet en analoog. Meetwaarden zijn gemeten, berekend of geschat.
Geo Location (GL)	Fysieke ligging van assets/netfuncties.
Steady State Hypothesis (SSH)	Stabiele toestand van het elektriciteitsnet
Asset (AS)	Fysieke eigenschappen van netelementen
Market (MKT)	Marktfacilitering binnen EU-markten

Volume, variety, veracity, velocity

Data kent vier kenmerken:

volume: data kent een volume, een hoeveelheid;
variety (variëteit): data is te verdelen in gestructureerde en ongestructureerde data. Ongestructureerde data kent geen metamodel;
veracity (betrouwbaarheid): de mate waarin de data vertrouwd kan worden voor de toepassing;
velocity (snelheid): de frequentie waarmee data verandert.

Voor alle vijf de profielen gelden dezelfde kenmerken:

Type	Beschrijving
Volume	Laag, < 100MB (ongecomprimeerd)
Variety	Gestructureerd
Veracity	Medium, de gegevens zijn bij elke netbeheerder beschikbaar, maar niet elke netbeheerder heeft een volledig en/of integraal beeld van het huidig en toekomstig elektriciteitsnet.
Velocity	Laag, datasets worden per kwartaal uitgewisseld en zijn maximaal drie maanden geldig.

Type

Beschrijving

Volume

Laag, < 100MB (ongecomprimeerd)

Variety

Gestructureerd

Veracity

Medium, de gegevens zijn bij elke netbeheerder beschikbaar, maar niet elke netbeheerder heeft een volledig en/of integraal beeld van het huidig en toekomstig elektriciteitsnet.

Velocity

Laag, datasets worden per kwartaal uitgewisseld en zijn maximaal drie maanden geldig.

Dataservice

Gebruiksscenario

Om invulling te geven aan de functionele behoefte worden er profielen (zie Dataset) uitgewisseld tussen verschillende netbeheerders. Elke netbeheerder produceert voor een specifiek profiel één dataset. Deze dataset bevat de gevraagde gegevens voor het dekkingsgebied (en corresponderende netvlak) van de netbeheerder. Het produceren van datasets geschiedt decentraal, elke netbeheerder verstrekt alleen gegevens waar desbetreffende netbeheerder verantwoordelijk voor is.

Er is één uitzondering op het decentrale aspect van de profielen; gedeelde netfuncties. Het elektriciteitsnet bestaat uit een hiërarchie van netfuncties, waarbij regionele netbeheerders (RNB) aansluiten op de door de landelijke netbeheerder (LNB) beheerde netfuncties. In beginsel betreft dit:

onderstations (150 kV → 50 kV)
koppelpunten tussen LNB & RNB en beheerders van gesloten distributiesystemen.

Het volgende gebruiksscenario wordt ondersteund:

Figure 1. Gebruiksscenario

de LNB verzamelt intern de gegevens voor de gevraagde datasets (zie Dataset)
de LNB levert de datasets behorende bij de profielen aan de RNBs. De dataset met connectiviteitgegevens (Equipment Profile) voor het hoogspanningsnet bevat de koppelpunten met de RNBs;
de RNB ontvangt en verwerkt de koppelpunten als beginpunt van de eigen datasets. Er wordt gerefereerd naar koppelpunten in het Equipment Profile van de LNB, van waaruit de profielen door elke RNB voor haar dekkingsgebied verder worden ingevuld;
de RNB levert de profielen aan de LNB voor verdere verwerking door de LNB;
de RNB levert de profielen aan de andere RNBs voor verdere verwerking door de RNBs.

Om bovenstaande gebruiksscenario te ondersteunen dient elke netbeheerder een aantal processen te implementeren, beschreven onder Architectuur.

Kwaliteitseisen

Kwaliteitseisen (non functionals) beschrijven wat een oplossing moet zijn. Voor dit ontwerp wordt de categorisering vanuit ISO/IEC 25010 aangehouden, waar van toepassing.

Table 4. Kwaliteitseisen
Categorie	Beschrijving	Kwaliteitseisen
Prestaties	Snel en efficiënt functioneren, met minimale laadtijden en schaalbaar
Overdraagbaarheid	Eenvoudig te verplaatsen of te migreren naar een andere omgeving
Gebruiksvriendelijkheid	Intuïtief en makkelijk te gebruiken voor de eindgebruiker
Betrouwbaarheid	Stabiel en foutbestendig, met een hoge beschikbaarheid
Beveiliging	Bescherming bieden tegen ongeautoriseerde toegang en datalekken
Onderhoudbaarheid	Eenvoudig aanpasbaar en uitbreidbaar zijn	één aanspreekpunt (team) per netbeheerder

Voorwaarden

De vijf profielen (zie Dataset) worden als open data aangeboden, onder de Grondslag Wettelijke Verplichting.

Architectuur

De oplossing wordt beschreven over de as van twee perspectieven: het produceren van de profielen (Build) en het uitwisselen van de profielen (Run). Beide perspectieven worden gestructureerd op basis van het bedrijfsprocesmodel van NBility en waar nodig aangevuld. De bedrijfsprocessen zijn wat een netbeheerder implementeert binnen de eigen organisatie om tot een duurzame ontsluiting van de dataproducten te komen. Daarnaast vormen de bedrijfsprocessen de basis van de features geïmplementeerd door elke netbeheerder.

De architectuur zelf is abstract; elke netbeheerder wordt geacht een eigen, passende invulling te geven aan de bedrijfsprocessen zoals beschreven in dit ontwerp. Voorkeur ligt op het hergebruiken van bestaande bedrijfsprocessen binnen de netbeheerder.

Voor de architectuur van de oplossing wordt gebruik gemaakt van meerdere perspectieven beschreven in het NBility model.

De Doelarchitectuur Datadelen wordt als basis gebruikt voor de uitwerking van de oplossing. Profielen (zie Dataset) zoals beschreven in dit ontwerp worden als dataproduct beschreven en uitgewisseld.

Beschikbaar stellen van netbeheerdata (Build)

Elke netbeheerder is zowel producent als consument van de profielen. Daarmee moet de netbeheerder in staat zijn om profielen te produceren onder de velocity die past bij het corresponderende profiel (zie Volume, variety, veracity, velocity). Om dit te faciliteren implementeert de netbeheerder onderstaande bedrijfsprocessen en bedrijfsfuncties om de profielen gereed te maken voor uitwisseling (zie Beschikbaar stellen van netbeheerdata (Run)).

Primaire actoren zijn de netbeheerder voor het beschikbaar stellen van de profielen en Team Semantiek (Netbeheer Nederland) voor het beheer van de informatiemodellen behorende bij de profielen.

beschikbaar stellen van netbeheerdata build 20250602

Figure 2. Beschikbaar stellen van netbeheerdata (Build)

Type	Naam	Beschrijving
Bedrijfsproces	Vindbaar maken dataproduct	Onder de Doelarchitectuur Datadelen is elk profiel FAIR (Findable, Accessible, Interoperable, Reusable), waarbij dit proces het profiel vindbaar maakt. Vindbaar maken bestaat uit het registeren van het profiel in de Data Product Catalog, samen met het publiceren van de locatie van de dataset.
Bedrijfsproces	In behandeling nemen dataproductverzoek	Bij implementatie of aanpassen van een profiel dient er aangesloten te worden op het voortbrengingsproces van de netbeheerder. Dit proces faciliteert prioritering van implementatie van het profiel.
Bedrijfsproces	Overeenkomen dataproduct	Definitie, refinement en uitvoering van de werkzaamheden om (aanpassingen in) het profiel te realiseren. Werkzaamheden vinden primair plaats in de dataintegratieomgeving van de netbeheerder. Werkzaamheden uitvoerd in dit proces vinden hun uiting in de Netbeheerderdataverstrekking.
Bedrijfsfunctie	Master Data Management	Opzetten, verbeteren en instandhouden van Master Data Management (MDM) binnen de netbeheerder. Dit omvat beleid, proces en procedure rondom het consistent en (waar nodig) persistent omgaan met identifiers.

Type

Naam

Beschrijving

Bedrijfsproces

Vindbaar maken dataproduct

Onder de Doelarchitectuur Datadelen is elk profiel FAIR (Findable, Accessible, Interoperable, Reusable), waarbij dit proces het profiel vindbaar maakt. Vindbaar maken bestaat uit het registeren van het profiel in de Data Product Catalog, samen met het publiceren van de locatie van de dataset.

Bedrijfsproces

In behandeling nemen dataproductverzoek

Bij implementatie of aanpassen van een profiel dient er aangesloten te worden op het voortbrengingsproces van de netbeheerder. Dit proces faciliteert prioritering van implementatie van het profiel.

Bedrijfsproces

Overeenkomen dataproduct

Definitie, refinement en uitvoering van de werkzaamheden om (aanpassingen in) het profiel te realiseren. Werkzaamheden vinden primair plaats in de dataintegratieomgeving van de netbeheerder. Werkzaamheden uitvoerd in dit proces vinden hun uiting in de Netbeheerderdataverstrekking.

Bedrijfsfunctie

Master Data Management

Opzetten, verbeteren en instandhouden van Master Data Management (MDM) binnen de netbeheerder. Dit omvat beleid, proces en procedure rondom het consistent en (waar nodig) persistent omgaan met identifiers.

Beschikbaar stellen van netbeheerdata (Run)

Het uitwisselen van profielen bestaat uit het technisch ontsluiten van de dataservices en datasets, toegangsbeheer, datakwaliteit, afhandelen van vragen en het aannemen van -en communiceren over- functionele eisen.

Figure 3. Beschikbaar stellen van netbeheerdata (Run)

Type	Naam	Beschrijving
Bedrijfsproces	Authenticatie en autorisatie	Authenticeren en autoriseren van toegang tot profielen. Dit betreft de technische middelen om toegang te beveiligen, alsmede het beheren van de identiteit van netbeheerders via een Identity Access Management-oplossing.
Bedrijfsproces	Leveren dataproduct	Het (geautomatiseerd) beschikbaar stellen van de dataset voor profielen, via de corresponderende dataservice.
Bedrijfsfunctie	Datakwaliteit borgen	Het controleren en corrigeren van datakwaliteit van de profielen. Dit omhelst (geautomatiseerde) controle van de datasets tot beleid, proces en procedure voor correctie van datasets.
Bedrijfsproces	Behandelen vraag over dataproduct	Vragen van afnemers van de profielen beantwoorden. Dit kan gaan om inhoudelijke vragen over gebruik van de profielen, maar ook datakwaliteitgerelateerde zaken. Interactie wordt vastgelegd als Algemene klantzaak in de Customer Management-oplossing van de netbeheerder.
Bedrijfsproces	Vaststellen functionele eisen	Sommige vragen leveren nieuwe functionele eisen op voor profielen. Dit proces handelt implementatievragen af vanuit Netbeheer Nederland en faciliteert het consolideren van implementatievragen van andere netbeheerders, indien niet direct bij Netbeheer Nederland belegd.

Type

Naam

Beschrijving

Bedrijfsproces

Authenticatie en autorisatie

Authenticeren en autoriseren van toegang tot profielen. Dit betreft de technische middelen om toegang te beveiligen, alsmede het beheren van de identiteit van netbeheerders via een Identity Access Management-oplossing.

Bedrijfsproces

Leveren dataproduct

Het (geautomatiseerd) beschikbaar stellen van de dataset voor profielen, via de corresponderende dataservice.

Bedrijfsfunctie

Datakwaliteit borgen

Het controleren en corrigeren van datakwaliteit van de profielen. Dit omhelst (geautomatiseerde) controle van de datasets tot beleid, proces en procedure voor correctie van datasets.

Bedrijfsproces

Behandelen vraag over dataproduct

Vragen van afnemers van de profielen beantwoorden. Dit kan gaan om inhoudelijke vragen over gebruik van de profielen, maar ook datakwaliteitgerelateerde zaken. Interactie wordt vastgelegd als Algemene klantzaak in de Customer Management-oplossing van de netbeheerder.

Bedrijfsproces

Vaststellen functionele eisen

Sommige vragen leveren nieuwe functionele eisen op voor profielen. Dit proces handelt implementatievragen af vanuit Netbeheer Nederland en faciliteert het consolideren van implementatievragen van andere netbeheerders, indien niet direct bij Netbeheer Nederland belegd.

Beslissingen en aannames

Type	Beschrijving
Beslissing	Voor de gegevensuitwisseling tussen netbeheerders wordt gekozen voor een invulling op basis van NBility waardestroom P.H Beschikbaar stellen van netbeheerdata. Deze waardestoom voorziet in het uitwisselen van dataproducten tussen netbeheerders en derden, en bevat meer dan nodig voor uitwisseling tussen netbeheerders. Voor dit ontwerp zijn alleen de datasets en dataservices nodig om de oplossing te realiseren. Echter, met het oog op hergebruik wordt al voorgesorteerd op het kunnen uitwisselen van de dataproducten met derden.
Beslissing	Use cases worden incrementeel opgesteld, waarbij het ontwerp bij nieuwe use cases wordt aangepast. Dit houdt in dat er over de tijd meer NBility waardestromen in scope worden gebracht.
Beslissing	Voor het beschrijven van de dataproducten wordt CGMES gebruikt, aangevuld vanuit het CIM.
Aanname	CGMES-interop is geen doel van de oplossing, door de uitbreiding nodig voor de regionale netbeheerder kan interoperabiliteit met CGMES niet gerealiseerd worden.
Aanname	Minstens één landelijke en één regionale netbeheerder is als producent en consument van de profielen beschikbaar om kwaliteit en toepasbaarheid te testen.
Aanname	Profielen worden als open data aangeboden. Profielen zijn zuiver netbeheerderdata en daarmee onderhevig aan de Visie Datadelen.
Aanname	Netbeheerders factureren niet onderling voor het uitwisselen van de profielen.
Aanname	Elke netbeheerder implementeert de architectuur op basis van eigen middelen en invulling. Het ontkoppelpunt tussen netbeheerders zijn de profielen/dataproducten die uitgewisseld worden.
Aanname	Elke netbeheerder publiceert via de eigen dataintegratieomgeving/maatwerkproces decentraal de profielen. TODO: is er een wens om te centraliseren, b.v. via de landelijke netbeheerder of EDSN?
Aanname	Technische architectuur (integratiepatroon, dataplatform, etc.) worden op een later moment uitgewerkt nadat business analyse de correctheid van Volume, variety, veracity, velocity bevestigt.
Aanname	Netbeheerders maken gebruik van decentrale IAM-oplossingen, er wordt geen gefedereerde IAM-oplossing ingezet.
Aanname	De NBNL Data Catalog is beschikbaar.
Aanname	Datasets worden per kwartaal geleverd en zijn maximaal 3 maanden geldig.
Beslissing	Er wordt afgeweken van de in NBility beschreven waardestromen: Overeenkomen dataproduct wordt gebruikt om dataproducten te realiseren. NBility definieert een complete waardestroom voor het realiseren van nieuwe producten, wat significant meerwerk in scope brengt voor dit ontwerp. Implementerende netbeheerders worden geadviseerd naar waardestroom I.B Veranderen bedrijfsinrichting te kijken voor implementatie van een voortbrengingsproces.
Aanname	Gedurende implementatie van het ontwerp door Werkgroep TSO/DSO is de werkgroep eigenaar van de te implementeren profielen. TODO: wie is na implementatie eigenaar van de profielen?

Type

Beschrijving

Beslissing

Voor de gegevensuitwisseling tussen netbeheerders wordt gekozen voor een invulling op basis van NBility waardestroom P.H Beschikbaar stellen van netbeheerdata. Deze waardestoom voorziet in het uitwisselen van dataproducten tussen netbeheerders en derden, en bevat meer dan nodig voor uitwisseling tussen netbeheerders. Voor dit ontwerp zijn alleen de datasets en dataservices nodig om de oplossing te realiseren. Echter, met het oog op hergebruik wordt al voorgesorteerd op het kunnen uitwisselen van de dataproducten met derden.

Beslissing

Use cases worden incrementeel opgesteld, waarbij het ontwerp bij nieuwe use cases wordt aangepast. Dit houdt in dat er over de tijd meer NBility waardestromen in scope worden gebracht.

Beslissing

Voor het beschrijven van de dataproducten wordt CGMES gebruikt, aangevuld vanuit het CIM.

Aanname

CGMES-interop is geen doel van de oplossing, door de uitbreiding nodig voor de regionale netbeheerder kan interoperabiliteit met CGMES niet gerealiseerd worden.

Aanname

Minstens één landelijke en één regionale netbeheerder is als producent en consument van de profielen beschikbaar om kwaliteit en toepasbaarheid te testen.

Aanname

Profielen worden als open data aangeboden. Profielen zijn zuiver netbeheerderdata en daarmee onderhevig aan de Visie Datadelen.

Aanname

Netbeheerders factureren niet onderling voor het uitwisselen van de profielen.

Aanname

Elke netbeheerder implementeert de architectuur op basis van eigen middelen en invulling. Het ontkoppelpunt tussen netbeheerders zijn de profielen/dataproducten die uitgewisseld worden.

Aanname

Elke netbeheerder publiceert via de eigen dataintegratieomgeving/maatwerkproces decentraal de profielen. TODO: is er een wens om te centraliseren, b.v. via de landelijke netbeheerder of EDSN?

Aanname

Technische architectuur (integratiepatroon, dataplatform, etc.) worden op een later moment uitgewerkt nadat business analyse de correctheid van Volume, variety, veracity, velocity bevestigt.

Aanname

Netbeheerders maken gebruik van decentrale IAM-oplossingen, er wordt geen gefedereerde IAM-oplossing ingezet.

Aanname

De NBNL Data Catalog is beschikbaar.

Aanname

Datasets worden per kwartaal geleverd en zijn maximaal 3 maanden geldig.

Beslissing

Er wordt afgeweken van de in NBility beschreven waardestromen: Overeenkomen dataproduct wordt gebruikt om dataproducten te realiseren. NBility definieert een complete waardestroom voor het realiseren van nieuwe producten, wat significant meerwerk in scope brengt voor dit ontwerp. Implementerende netbeheerders worden geadviseerd naar waardestroom I.B Veranderen bedrijfsinrichting te kijken voor implementatie van een voortbrengingsproces.

Aanname

Gedurende implementatie van het ontwerp door Werkgroep TSO/DSO is de werkgroep eigenaar van de te implementeren profielen. TODO: wie is na implementatie eigenaar van de profielen?